Τι είναι η ενδοσκόπηση με κάψουλα;

Η ενδοσκόπηση με κάψουλα είναι μια σύγχρονη εξέταση ελέγχου του γαστρεντερικού σωλήνα. Η διαδικασία εκτελείται μέσω μιας μικροσκοπικής ασύρματης κάμερας που βρίσκεται κατάλληλα τοποθετημένη μέσα σε μια κάψουλα που έχει παρόμοιο σχήμα και μέγεθος με μια μεγάλη φαρμακευτική κάψουλα όπως αυτές που περιέχουν συμπλέγματα βιταμινών. Μετά την ενεργοποίησή της, η κάψουλα καταπίνεται από τον ασθενή. Καθώς ταξιδεύει μέσα στον πεπτικό σωλήνα, η κάμερα τραβάει χιλιάδες φωτογραφίες που όλες μαζί συνθέτουν ένα βίντεο. Το υλικό αυτό μεταδίδεται ασύρματα σε μια συσκευή καταγραφής, μεγέθους μικρού φορητού ραδιοφώνου, που φέρει ο ασθενής σε μια ζώνη γύρω από τη μέση ή κρεμασμένη σε μια τσάντα από τον ώμο του. Η κάψουλα είναι μιας χρήσεως και αποβάλλεται με την φυσιολογική οδό.

Αν και υπάρχουν ειδικές κάψουλες για τον έλεγχο και του παχέος εντέρου, η ενδοσκόπηση με κάψουλα χρησιμοποιείται από τον γιατρό κυρίως για τον έλεγχο του λεπτού εντέρου. Η περιοχή αυτή του πεπτικού σωλήνα βρίσκεται ανάμεσα στο στομάχι και το έντερο, και δεν μπορεί εύκολα να εξετασθεί με τη συμβατική ενδοσκόπηση δηλαδή την γαστροσκόπηση ή τηνκολονοσκόπηση. Η ενδοσκόπηση με κάψουλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ενήλικες αλλά και σε παιδιά που όμως έχουν την ικανότητα να την καταπιούν. Η διαδικασία ξεκινά συνήθως στο γραφείο του γιατρού.

Πότε είναι αναγκαίος ο έλεγχος με ασύρματη ενδοσκοπική κάψουλα;

Ο γιατρός μπορεί να συστήσει την ενδοσκόπηση με κάψουλα για να βοηθηθεί στην διάγνωση ή την θεραπεία:

• Μιας αφανούς, δηλαδή όχι σαφώς εντοπισμένης γαστρεντερικής αιμορραγίας.Συχνά οι αιμορραγίες αυτές είναι μικρές αλλά αποτελούν τo αίτιο μιας χρόνιας αναιμίας. Η ενδοσκόπηση με κάψουλα μπορεί να βοηθήσει ώστε να εντοπισθεί η ακριβής εστία της αιμορραγίας. Εφόσον είναι τεχνικά εφικτό, ένα ειδικό ενδοσκόπιο που λέγεται εντεροσκόπιο, μπορεί ακολούθως να σταματήσει την αιμορραγία με εξειδικευμένες τεχνικές (ενδοσκοπική αιμόσταση).
• Φλεγμονωδώνασθενειών του εντέρου. Η ενδοσκόπηση με κάψουλα μπορεί να αποκαλύψει περιοχές με φλεγμονή στο λεπτό έντερο. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να τεθεί η διάγνωση σε φλεγμονώδη νοσήματα του λεπτού του εντέρου όπως είναι η  νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα.
• Ογκων. Η κάψουλα μπορεί να εντοπίσει σπάνιους όγκους του λεπτού έντερου που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να ανιχνευθούν.
• Πολυπόδων. Υπάρχουν άνθρωποι που πάσχουν από κληρονομικά σύνδρομα πολυποδιάσεως, με πολυάριθμους πολύποδες στο λεπτό έντερο, όπως το σύνδρομο Peutz-Jeghers, και η ενδοσκοπική κάψουλα μπορεί να τους εντοπίσει.
• Κοιλιοκάκης. Μερικές φορές η ενδοσκόπηση με κάψουλα μπορεί να ανιχνεύσει αλλαγές στις εντερικές λάχνες (μικροσκοπικές προσεκβολές της εσωτερικής επιφάνειας του εντέρου που βοηθούν στην απορρόφηση της τροφής) που σχετίζονται με ανοσολογικά νοσήματα όπως η κοιλιοκάκη μια ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού στην κατανάλωση γλουτένης.

Τι προετοιμασία απαιτείται και πως γίνεται η εξέταση;

Η κατάλληλη προετοιμασία περιλαμβάνει συνήθως την λήψη μόνο διαυγών υγρών για 24 ώρες πριν από τη διαδικασία και τίποτα από το στόμα το πρωί της ημέρας της εξέτασης, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η κάμερα θα καταγράψει καθαρές εικόνες κατά την διαδρομή της στον πεπτικό σωλήνα. Οκτώ ειδικά αυτοκόλλητα-αισθητήρες τοποθετούνται στον θώρακα και την κοιλιά του ασθενούς. Τα αυτοκόλλητα περιέχουν κεραίες που μέσω καλωδίων συνδέονται με την συσκευή καταγραφής στην ζώνη του ασθενούς. Η συσκευή συλλέγει και αποθηκεύει τις εικόνες που λαμβάνονται από την κάμερα, καθώς περνά μέσα από τον πεπτικό σωλήνα. Μετά την σύνδεση της συσκευής, η κάψουλα ενεργοποιείται και ακολούθως καταπίνεται από τον ασθενή. Μια ολισθηρή επίστρωση κάνει την κάψουλα πιο εύληπτη. Η κάψουλα κινείται φυσιολογικά με τις περισταλτικές κινήσεις του πεπτικού σωλήνα. Μετά την κατάποση της κάψουλας, και για τις πρώτες 2 ώρες, δεν λαμβάνεται τίποτε από το στόμα. Στη συνέχεια επιτρέπονται μόνο υγρά (νερό, τσάι, χαμομήλι). Τέσσερεις ώρες μετά την έναρξη της εξέτασης ο ασθενής μπορεί να λάβει ένα ελαφρύ γεύμα. Η κάμερα καταγράφει εικόνες για 8 ή 12 ώρες ανάλογα με της εταιρεία κατασκευής της κάψουλας. Ενώ γίνεται η εξέταση ο ασθενής μπορεί να εκτελεί τις συνήθεις καθημερινές του δραστηριότητες. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας αφαιρούνται τα αυτοκόλλητα και η συσκευή της ασύρματης καταγραφής και επιστρέφονται στον γιατρό για να γίνει η εκτίμηση των αποτελεσμάτων. Η δίαιτα είναι πλέον ελεύθερη.

Πως γίνεται η εκτίμηση των αποτελεσμάτων της ενδοσκόπησης με κάψουλα;

Η κάμερα της κάψουλας, όπως ήδη αναφέρθηκε, κατά την διέλευση της από το λεπτό έντερο λαμβάνει χιλιάδες έγχρωμες φωτογραφίες. Οι εικόνες αποθηκεύονται ασύρματα στη συσκευή εγγραφής που βρίσκεται στην ζώνη του ασθενούς. Όταν ολοκληρωθεί η εξέταση το φωτογραφικό υλικό μεταφέρεται σε έναν υπολογιστή με ειδικό λογισμικό και συντίθεται ένα βίντεο διάρκειας 8 η 12 ωρών. Ο γιατρός ακολούθως βλέπει το βίντεο και εντοπίζει τυχόν ανωμαλίες στο εσωτερικό του πεπτικού σωλήνα. Ειδικά προγράμματα επιτρέπουν επίσης τον αυτόματο εντοπισμό παθολογικών καταστάσεων π.χ. μιας μικροσκοπικής εστίας αιμορραγίας.

Ποιες είναι οι αντενδείξεις της μεθόδου;

Η απόφραξη οι στενώσεις του γαστρεντερικού σωλήνα, οι διαταραχές της κατάποσης ή άλλες σοβαρές διαταραχές της κινητικότητας του πεπτικού συστήματος αποτελούν τις κύριες απόλυτες αντενδείξεις της μεθόδου. Σχετικές αντενδείξεις αποτελούν η κύηση, η ύπαρξη βηματοδότη ή απινιδωτή, η εκκολπωμάτωση, και το εκκόλπωμα Zenker στον οισοφάγο.

Υπάρχουν επιπλοκές από την χρήση της ενδοσκοπικής κάψουλας;

Σπανιότατες. Η ενδοσκόπηση με κάψουλα είναι γενικά μια ασφαλής διαδικασία με ελάχιστους κινδύνους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η κάψουλα αποβάλλεται μέσα στην ημέρα ή το πολύ σε μερικές ημέρες. Πολύ σπάνια αυτή μπορεί να φράξει τον γαστρεντερικό σωλήνα. Αυτό αφορά κυρίως κάποιες παθήσεις όπως η νόσος του Crohn, που ενίοτε δημιουργεί στενώσεις στο λεπτό έντερο ή άτομα που πάσχουν από κάποιου είδους ατελή εντερική απόφραξη. Όταν ο γιατρός υποπτευθεί μια τέτοια κατάσταση και προκειμένου να αποφύγει περαιτέρω επιπλοκές (ειλεός), μπορεί να συστήσει προηγουμένως κάποιες ακτινολογικές εξετάσεις με βάριο, που θα αποκλείσουν ή θα επιβεβαιώσουν την ύπαρξη στενώσεως. Τα τελευταία χρόνια στις περιπτώσεις αυτές, πριν την εξέταση χορηγείται μια ειδική κάψουλα, ίδιου μεγέθους με την κανονική, που ονομάζεται κάψουλα βατότητας(patency capsule). Αν αυτή διέλθει μέσα από το λεπτό έντερο απρόσκοπτα, τότε επιτρέπεται η χρήση και της πρωτότυπης. Αν όχι, αυτή αποσυντίθεται στο έντερο βιολογικά, ενώ αποτρέπεται η χρήση της κανονικής. Ο έλεγχος αυτός γίνεται ακτινολογικά. Ο σπάνιος-ευτυχώς-οριστικός εγκλωβισμός μιας κάψουλας, διορθώνεται χειρουργικά και όπου είναι εφικτό ενδοσκοπικά από τον γαστρεντερολόγο ενδοσκόπο. Οι άνθρωποι που έχουν μόνιμο βηματοδότη μπορεί να χρειασθεί να νοσηλευθούν κατά την ενδοσκόπηση με κάψουλα για ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.

Μπορεί μια κάψουλα ειδική για τον έλεγχο του παχέος εντέρου να αντικαταστήσει την κολονοσκόπηση;

Όχι. Τουλάχιστον με τις δυνατότητες που έχει σήμερα μια τέτοια κάψουλα. Παραδείγματος χάριν δεν έχει τη δυνατότητα λήψεως βιοψιών ή αφαίρεσης ενός πολύποδα. Για τον λόγο αυτό, όπως αναφέρθηκε παραπάνω η μέθοδος με την κάψουλα προορίζεται κυρίως για τον έλεγχο του λεπτού έντερο.

Πως διαφαίνεται το μέλλον της ασύρματης ενδοσκόπησης; Θα μπορεί η ενδοσκόπηση με κάψουλα να αντικαταστήσει την συμβατική ενδοσκόπηση (γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση);

Έχει γίνει σημαντική πρόοδος σε αυτό αλλά βρισκόμαστε ακόμη σε πειραματικό επίπεδο. Οι προσπάθειες εστιάζονται κυρίως στη δυνατότητα της κάψουλας να έχει επεμβατικές δυνατότητες, Π.χ. να λαμβάνει βιοψίες, να αφαιρεί πολύποδες, να σταματά μια αιμορραγία στον πεπτικό σωλήνα, να χορηγεί φαρμακευτικές ουσίες κ.α. Με άλλα λόγικα να δρα σαν ένα μικροσκοπικό ρομπότ. Φαίνεται ότι τα επόμενα χρόνια κάτι τέτοιο θα είναι εφικτό.